 |
| Basordako kala.1927 (Willy Uriberen blogean argitaratuta) |
Eta
Eguzkik ez du iritzirik Eusko Jaurlaritzak Lemoizko zentral nuklear zaharra
arrain-haztegi bihurtzeko darabilen proiektuari buruz? Bai, badu. Baina inork
uste badu esango dugula urte hauetan guztietan esan ez dugunik, jai dauka. Izan
ere, orain, lehen bezalaxe, Lemoizentzat eskatzen dugu historiarekin bat
datorren erabilera.
“Historiarekin
bat datorren erabilera”, a zer esaldi dotorea, baina horrek, zehatz-mehatz, zer
esan nahi du? Ba, esan nahi du Basordako kala naturaren aldetik ahal den
neurrian lehengoratu beharko litzatekeela eta bertan parke publiko bat egokitu,
beharbada memoria-leku gisa. Eguzkik ez du beste erabilerarik baztertzen, baina
betiere lehengoratzearekin eta erabilera publikoarekin bateragarri den heinean.
Nolanahi ere, lursail horiei ematen zaien erabilera edozein dela, taldeak
aholkatzen du erabakia aldebakarrekoa ez baizik eta ahal den adostasun sozialik
zabalenaren ondorio izatea, memoriak horretarako ere balio beharko luke eta.
Laburbilduz, historiarekin bat datorren erabilera eskatzen dugunean, honako
hauek eskatzen ditugu: lehengoratzea, erabilera publikoa eta adostasuna.
Kala lehengoratzea eta erabilera
publikoa ematea ez dira inola ere helburu arbitrarioak. Alde batetik, zentrala,
neurri handi batean, behintzat, itsaso eta lehorraren
arteko jabari publikoan eraiki zen, egun ere balio natural handia duen paraje
batean. Jabariaren lagapena proiektu jakin bat eraikitzeko egin zen. Proiektu
hark ez zuen aurrera egin, beraz, lagapena bertan behera geratu zen, eta,
ondorioz, kala lehengoratu egin behar da, ahal den neurrian, behintzat. Legeak
ere hori babesten du. Esan gabe doa, gure ustez, lehengoratze horrren
fiantziazioan Iberduerok, gaur egun Iberdrolak, parte hartu beharko lukeela. Azken
batean, berak egin zuen triskantza. Beste aldetik, erabilera publikoa
bidezkoena da, ez baita begi-bistatik galdu behar herritarrek berek beren
poltsikotik ordaindu dituztela zentralaren instalazioak, urre-prezioan ordaindu
ere. Gogora dezagun…
Lemoizko zentrala bertan behera
geratu zen 1984ko moratoria edo luzamendu nuklerraren ondorioz, Valdecaballeros
eta Trillo II zentralekin batera. Orduan, Estatuak hiru konpainia elektrikori,
tartean Iberduerori, zentral horietan 2.300 milioi euroko inbertsioa egin izana
aitortu zien, eta, inbertsio horren kalte-ordain gisa, argindarraren
ordain-agirietan hainbesteko bat gehiago kobratzeko baimena eman zien. Horrela,
2.300 milioi haien truke, herritarrok, 1996. eta 2015. urte bitartean, 5.717
milioi ordaindu ditugu, betiere iturri ofizialen arabera. Beraz, herritarrok
Lemoizko instalazioak urre-prezioan ordaindu ditugula esatea gehiegi ote?
Gauzak horrela, gure ustez, Jaurlaritzak gaizki egingo luke baldin eta
aurrekariak zein diren kontuan izan gabe jokatuko balu, eta Lemoizko lursailei
erabilera emango balie bide arruntago baten bidez eskuratutako beste edozein
ondasun balira bezala.
Orduan,
Eguzki arrain-haztegiaren alde edo kontra dago? Eguzki etxea zimentarrietatik
erakitzen hastearen alde dago. Beraz, gure ustez, orain “tokatzen” dena da
kalaren etorkizuna planifikatzea. Kontuan izan urte hauetan guztietan Basorda
ia-ia zulo beltz bat izan dela planifikazioan. Bada, (guk historiarekin bat
nahiko genukeen) planifikazio marko horretan aztertu beharko litzateke Eusko
Jaurlaritzaren proiektua kabitzen den ala ez. Baldin eta planifikazioa proiektu
jakin batzuen arabera de facto egiten jarraitu behar badute, zertararako
hainbeste istorio Lurralde Antolamenduaren Gidalerroen inguruan?
Eta
etxea zimentarrietatik eraikitzen hastearen aldekoak garenez, etxea teilatutik
eraikitzen hastearen kontrakoak gara, eta, hain justu, horixe da Tapia
kontseilariak egin duena, arrain-haztegiak hainbeste milioiko inbertsioa eta,
batez ere, hainbeste lanpostu sortuko dituela iragarri duenean. Nahita egin du,
dudarik gabe. Seguruena, horrela, lehen momentutik neutralizatu nahi izan ditu
proiektuak sor zitzakeen kritikak. Aurrenekoak, portzierto, dagoeneko iritsi
dira, alderdi baten eta sindikatu baten aldetik. Espero zitezkeen. Izan ere, arrain-haztegiak,
are gutxiago Lemoizen iragarri duten arrain-makrohaztegia, inoiz ez dira
industria garbiak izan.
Herri
honetan behin eta berriro aldarrikatzen da memoria
historikoaren garrantzia. Aldarrikapenak nahi bezain sutsuak izan daitezke,
baina alferrikakoak, baldin eta memoria horren irakaspenak egunerokoan
aplikatzeko borondaterik ez badago, ezta Lemoiz bezalako kasu ezin
adierazgarriago batean ere.